„Jeśli zapomnę o Nich, Ty Boże na niebie zapomnij o mnie” - A. Mickiewicz
Rosyjska organizacja pozarządowa powstała w 1987 r. z inicjatywy m.in. Andrieja Sacharowa, Jewgienija Jewtuszenki i Andrieja Wozniesieńskiego, walcząca o ujawnienie prawdy historycznej na temat sowieckich represji oraz o ochronę praw człowieka w ZSRS i w krajach powstałych po jego rozpadzie. Od końca lat 80. upomina się o uznanie przez Związek Sowiecki, a później Rosję, zbrodni katyńskiej za ludobójstwo; Komisja Polska Stowarzyszenia Memoriał bada historię prześladowań Polaków w ZSRS. W 1989 r. ?Memoriał? został oficjalnie zarejestrowany w ZSRS.
Matka Boża Katyńska (Matka Boża Kozielska) ? uproszczony obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej wycięty konturowo na sosnowej desce o wymiarach 13,5 na 8,5 cm przez por. Henryka Gorzechowskiego w obozie jenieckim w Kozielsku, gdzie przebywali polscy oficerowie zamordowani przez NKWD w Katyniu, ofiary zbrodni katyńskiej. Od 2002 roku obraz znajduje się w Kaplicy Katyńskiej w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w Warszawie. Tą samą nazwą określany jest też drugi obraz, polichromowana płaskorzeźba, przedstawiająca Matkę Bożą tulącą nagie zwłoki żołnierza zamordowanego strzałem w tył głowy. Według niektórych źródeł właśnie ten wizerunek, wykonany na desce z pryczy, jest autorstwa por. Gorzechowskiego. Płaskorzeźba była używana we wszystkich ważnych uroczystościach upamiętniających śmierć polskich oficerów. Matka Boża Katyńska jest herbem Białostockiej Rodziny Katyńskiej.
